Rozciągający się, niekończący się i od czasu do czasu onieśmielający Welodrom to najbardziej dramatyczne areny jednego ze sportów
Kąt przechyłu na torze Sir Chris Hoy Velodrome w Glasgow wynosi 45°. To gradient 1:1 lub 100%. To najbardziej stromy tor w Wielkiej Brytanii. Stojąc na Lazurowym Wybrzeżu – niebieskim, neutralnym pasie tuż pod zalesionymi deskami – skarpa góruje nad tobą jak ogromna fala syberyjskiej sosny.
Ostatnim razem, gdy tam byłem, tor musiał zostać zamknięty na 10 minut, podczas gdy sprzątano po tym, jak zawodnik z klubu juniorów zwymiotował podczas sesji treningowej. Nie było jasne, czy był to wynik wysiłku, czy zawrotów głowy, ale wodnisty szlak wydawał się odpowiednim świadectwem potęgi miejsca, w którym prawa fizyki są tak samo ważne jak podręcznik UCI.
Czy to starzejący się tor na świeżym powietrzu, czy nowoczesna hala halowa, welodromy nie są zgodne z naszymi normalnymi zasadami dotyczącymi przestrzeni i kształtu. Ten nieskończenie płynący tor zachęca do prędkości, czyniąc z niego naturalny dom dla prób bicia rekordu godzinnego, podczas gdy idealnie symetryczna geometria jest cudem dla zmysłów.
„Te ciekawe, opadające zakręty nie są częścią naszego zwykłego doświadczenia wizualnego, ale należą do przestrzennego świata bardzo różniącego się od tego, w którym zwykle zamieszkujemy” – mówi były kolarz wyścigowy, który został historykiem, Scotford Lawrence z National National. Muzeum Rowerów. „W centrum welodromu jesteś otoczony przez tor, ale zamknięta długość i szerokość są znacznie większe, niż można sobie wyobrazić patrząc z zewnątrz, tworząc coś w rodzaju kolarskiego efektu Tardis”.
Niemieccy pionierzy muzyki elektronicznej i fani kolarstwa Kraftwerk przyjęli to, co Lawrence nazywa „innością torów rowerowych”, kiedy wystąpili na Manchester Velodrome w 2009 roku. Gdy grali swój hit „Tour de France”, drużyna pościgowa, która zdobyła złoty medal olimpijski Team GB – Geraint Thomas, Ed Clancy, Jason Kenny i Jamie Staff – weszła na deski w niebiesko-czerwonych barwach. Tylko welodrom mógł pomieścić taki kalejdoskop sztuki, muzyki i sportu.
W przeddzień koncertu założyciel Kraftwerk Ralf Hütter, który w latach 70. jeździł rowerem ostatnie 100 mil do każdego miejsca, gdy zespół koncertował w latach 70., pisał o jeździe na rowerze w wywiadzie z dziennikarzem muzycznym: „ Kolarstwo to człowiek-maszyna. Chodzi o dynamikę, zawsze jadąc prosto – do przodu, bez zatrzymywania się. Są naprawdę zrównoważeni artyści, którzy potrafią pozostać wyprostowani w bezruchu, ale ja nie mogę tego zrobić. Zawsze jest do przodu. Kto się zatrzymuje, przewraca się.
Mój trener na torze w Manchesterze był nieco bardziej prozaiczny, kiedy kilka lat temu po raz pierwszy zasiadłem na deskach jadąc na rowerze torowym Dolan z ostrym kołem.
„Nigdy nie przestawaj pedałować”, powiedział. „Jeśli jedziesz za szybko, zostaniesz zrzucony z roweru. Jeśli jedziesz zbyt wolno, zsuwasz się z bankowości.”
Minęło kilka okrążeń, zanim zebrałem się na odwagę – i szybkość – aby zapuścić się ponad niebieską „linię pozostających”. Kiedy w końcu wspiąłem się nad reklamy namalowane na torze, było naprawdę chłodniej niż na poziomie gruntu. A kiedy rzuciłem się z powrotem na prostą, mój żołądek wydawał się potrzebować sekundy lub dwóch, aby mnie dogonić. Od razu mnie wciągnęło.
„Można osiągnąć stan podobny do Zen, który jest trudny do osiągnięcia gdzie indziej na rowerze”, mówi Eddy Rhead, regularny kierowca w bazie Team GB w Manchesterze i wydawca magazynu architektonicznego The Modernist. „Atrakcją welodromu jest jego czystość. Welodrom w Londynie 2012 ustanowił nowe standardy dzięki swojej prostocie i wdziękowi architektury, która odzwierciedla kluczowe cechy sportu, dla którego został zbudowany.”
W dzisiejszych czasach prostota jazdy na rowerze często gubi się w pomieszaniu niekompatybilnych komponentów i akcesoriów haute couture. Ale na welodromie wraca do swoich nagich, pięknych podstaw – niekończąca się trasa bez przeszkód, rower bez hamulców i przerzutek.
Tak, wyścigi szosowe mogą dawać sporo dramatycznych widowisk, ale niewiele jest widoków tak fascynujących jak pościg zespołowy na torze: do czterech rowerzystów w doskonałej, płynnej synchronizacji, latających po torze, jakby są pojedynczym organizmem, ich koła są oddalone od siebie o milimetry, a aerohełmy i wizjery nadają im przypominającą maszynę okleinę, która odzwierciedla „inność” ich otoczenia. (Jaka szkoda, że kiedy Geraint Thomas i inni pojawili się na koncercie Kraftwerk, zdecydowali się zrobić kilka nieporządnych okrążeń honorowych zamiast kilku precyzyjnych ćwiczeń, aby dopasować się do pulsującej ścieżki dźwiękowej.)
Atak dromów
Velodromy nawiązują do najwcześniejszych dni kolarstwa, kiedy oferowały społeczeństwu przystępny sposób na obejrzenie tego nowego i ekscytującego sportu (i lepszą nawierzchnię do ścigania się niż drogi z koleinami). Jeden z najstarszych na świecie został otwarty w Preston Park w Brighton w 1877 roku i jest nadal używany do dziś.
Niektóre tory były lepsze od innych. Scotford Lawrence przypomina sobie różne europejskie tory, na których przejście od prostego do zakrzywionego biegu było tak gwałtowne, że „wymagało nagłego pokonywania wzniesień i równie niepokojącego zjazdu”. Jeden z dawno zniszczonych torów w Munster w Niemczech był tak stromy i ciasny na zakrętach, że jazda za motocyklem „wytwarzała przeciążenia, które mogły spowodować utratę przytomności zarówno motocyklistom, jak i motocyklistom”.
Dziedzictwo brytyjskich torów welodromów – teraz może się poszczycić większą liczbą światowej klasy hal halowych niż łącznie we Francji i Włoszech – to ich dominacja na torze i liczba kolarzy, którzy odnieśli sukces na szosie.
Dla Eddy'ego Rheada efekt domina dodaje powabu na torach wyścigowych: „W jakim innym sporcie możesz dzielić to samo miejsce, co najlepsi na świecie i gdzie jeszcze muszą czekać mistrzowie świata żebyś zakończył sesję, zanim będą mogli zacząć?'
